რა არის დიარეა?

პდიარეას, ანუ ფაღარათს ხშირად “კუჭის აშლას" უწოდებენ. სინამდვილეში ეს არის არა კუჭის, არამედ ნაწლავების მოქმედების აშლილობა.

დიარეა, ანუ ფაღარათი არის ნაწლავების მოქმედების სიხშირის, განავლის სადღეღამისო რაოდენობის და წყლიანობის ზრდა ნორმასთან შედარებით.

რა იწვევს დიარეას?

• ბაქტერიები: კამპილობაქტერი, სალმონელა, შიგელა, ეშერიხია კოლი, და სხვა. ეს ბაქტერიები ორგანიზმში ძირითადად დაბინძურებული საკვების, წყლის და ხელების მეშვეობით ხვდება
• ვირუსები: როტავირუსი, ციტომეგალოვირუსი, ჰერპესის ვირუსი, ჰეპატიტის ვირუსები და სხვა
• პარაზიტები: ლამბლიები, ამება, ჰელმინთები (ნაწლავური ჭიები), რომლებიც შეიძლება ორგანიზმში მოხვდეს იმავე გზით, რითაც ბაქტერიები
• საკვების აუტანლობა: მაგალითად ლაქტოზის ანუ რძის შაქრის, მარცვლეულის აუტანლობა (ცელიაკია)
• რეაქცია მედიკამენტებზე: მაგალითად ანტიბიოტიკებზე, წნევის დამწევ საშუალებებზე, მაგნეზიის შემცველ ანტაციდებზე (გულძმარვის საწინააღმდეო საშუალებები) და სხვა
• ნაწლავების ქრონიკული დაავადებები: ნაწლავების ანთებადი დაავადებები _ კოლიტი და ენტერიტი და სხვა
• ნაწლავების ფუნქციური დარღვევები: გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი, მუცლის ღრუს ოპერაციების (ნაღვლის ბუშტის ამოკვეთა, ოპერაციები ნაწლავებზე) შემდგომი ქრონიკული ფაღარათი და სხვა
• სხვა ქრონიკული დაავადებები: მაგალითად ტოქსიური ჩიყვი
• არსებობს ეგრეთ წოდებული “მოგზაურთა დიარეა", რაც უვითარდებათ სხვა ქვეყნებში ჩასულ ადამიანებს. ასეთი სახის დიარეის მიზეზი შეიძლება გახდეს არა მარტო საკვების და წყლის საშუალებით მოხვედრილი მიკრობები, ვირუსები და პარაზიტები, აგრეთვე უჩვეულო შემადენლობის საკვები და წყალი.

რა ნიშნები აქვს დიარეას?

მოზრდილთათვის ნორმად ითვლება: განავლის სადღეღამისო რაოდენობა- 300 გრამამდე, კონსისტენცია- სქელი ფაფისებური, ნაწლავების მოქმედების სიხშირე- 1-3-ჯერ დღეში.

ჩვილი ბავშვებისათვის ნაწლავების მოქმედების სიხშირეც და განავლის კონსისტენციაც დამოკიდებულია კვებაზე და ხშირად იცვლება საკვების დამატებისას, შეცვლისას და ა.შ.

2 წელზე მეტი ასაკის ბავშვებისათვის განავლის სადღეღამისო რაოდენობა დაახლოებით 100-200 გრამამდეა, კონსისტენცია- საშუალო სისქის ფაფისებური, სიხშირე- 1-3-ჯერ დღეში.

დიარეას ძირითადი ნიშნებია:

• მოვლითი ხასიათის ტკივილი მუცელში;
• მუცლის შებერვა;
• ნაწლავების მოქმედების ხშირი, ძნელად მოსათმენი მოთხოვნილება.

ფაღარათის მიზეზიდან გამომდინარე, შეიძლება სხვა ნიშნებიც გამოვლინდეს:

• ცხელება;
• ლორწოიანი, ჩირქიანი და/ან სისხლიანი განავალი;
• გულისრევა, ღებინება.

დიარეა შეიძლება იყოს მწვავე - 3 კვირაზე ნაკლები ხანგრძლივობის და ქრონიკული- 3 კვირაზე მეტი ხანგრძლივობის. მწვავე დიარეა ვითარდება ინფექციის ფონზე, ხოლო ქრონიკული- კუჭ-ნაწლავის ქრონიკული დაავადებების ფონზე.

რიგ შემთხვევებში, დიარეამ შეიძლება მკურნალობის გარეშე, თავისით გაიაროს, თუმცა არც თუ იშვიათია გართულებები. ამიტომ, მკურნალობა ექიმის დანიშნულებით უნდა ჩატარდეს.

დიარეის ერთ-ერთი საშიში გართულებაა ავადმყოფის მიერ სითხის ჭარბად დაკარგვა- გაუწყლოება ანუ დეჰიდრატაცია.

რას ნიშნავს გაუწყლოება?

დიარეის დროს ადამიანი კარგავს წყალს და მასთან ერთად კარგავს მარილებსაც. მძიმე დიარეის შემთხვევაში ზოგჯერ წყლისა და მარილების დაკარგვა იმდენად მცირე დროში და იმდენად სწრაფად ვითარდება, რომ ეს საფრთხეს უქმნის დაავადებულის სიცოცხლეს. სითხის კარგვა დიარეით დაავადებული ადამიანის სისუსტისა და დისკომფორტის ძირითადი მიზეზია. დიარეის დროს წყლისა და მარილების ნაკლებობას განსაკუთრებით ძნელად იტანენ ბავშვები, ამიტომ ბავშვთა ასაკის სიკვდილიანობის მაჩვენებელი დიარეული დაავადებების დროს გაცილებით მაღალია.

მოზრდილებში გაუწყლოების ნიშნებია:

• წყურვილი;
• პირის ღრუს ლორწოვანის და ენის გამოშრობა;
• კანის გამოშრობა;
• საერთო სისუსტე;
• თავბრუსხვევა;
• გაიშვიათებული შარდვა შარდის სადღეღამისო რაოდენობის შემცირებით;
• მუქი ფერის შარდი.

დიარეა ბავშვებში

ბავშვებში უფრო ხშირად მწვავე დიარეა გვხვდება და იმავე მიზეზებითაა განპირობებული, რითაც მოზრდილების დიარეა, თუმცა უმეტეს შემთხვევაში ვირუსული წარმოშობისაა: იწვევს ე.წ. როტავირუსი. ამ ვირუსით გამოწვეული დიარეა, ჩვეულებრივ, 5-8 დღეს გრძელდება.

დიარეა განსაკუთრებით საშიშია ახალშობილებისა და ჩვილებისათვის, რადგან მათ ერთი-ორი დღის მძიმე დიარეის ფონზე უკვე გაუწყლოების, ანუ დეჰიდრატაციის ნიშნები უვითარდებათ.

ბავშვებში დეჰიდრატაციის ნიშნებია:

• ენის და პირის ღრუს ლორწოვანის სიმშრალე;
• ძლიერი წყურვილი, ხარბად სვამს წყალს;
• ტირილისას არ მოსდის ცრემლები;
• არ ასველებს საფენს 3 საათის განმავლობაში;
• ჩავარდნილი აქვს თვალები და ლოყები;
• მაღალი ცხელება;
• ძლიერი აგზნებულობა, მოუსვენრობა, მივარდნილობა, რაც უფრო მძიმე შემთხვევებში შესაძლოა უგონო მდგომარეობამდე მივიდეს
• კანი მშრალია, მისი ელასტიურობა შემცირებულია: კანის ნაოჭი ნელა სწორდება;

მსუბუქი ხარისხის გაუწყლოების მკურნალობა ექიმის მეთვალყურეობის ქვეშ ბინაზეც შესაძლებელია. მკვეთრად გამოხატული გაუწყლოების მკურნალობა კი აუცილებელია საავადმყოფოში (სტაციონარში).

დიარეის მკურნალობის პრინციპები

იმის გამო, რომ წყლისა და მარილების კარგვა გართულებების ძირითადი მიზეზია, შესაბამისად, მკურნალობის აქცენტი ამ დანაკარგის შევსებისკენ უნდა იყოს მიმართული.

მძიმე დიარეის დროს გაუწყლოების ერთერთი მაჩვენებელი შარდის რაოდენობის შემცირებაა. წყლის დანაკარგი შევსებულად შეგვიძლია მივიჩნიოთ სავარაუდოდ მაშინ, როცა შარდის რაოდენობა აშკარად მოიმატებს მკურნალობამდე დაფიქსირებულ რაოდენობასთან შედარებით. მოზრდილ ადამიანს ამისათვის დღეში დაახლოებით 3 ლიტრი სითხე სჭირდება, ბავშვს კი 1 ლიტრამდე.

დაუყოვნებლივ მიმართეთ ექიმს თუ:

• დიარეა გრძელდება ოთხ დღეზე მეტ ხანს მოზრდილებში, ერთ დღეზე მეტ ხანს წლამდე ასაკის ბავშვებში და დაკარგული სითხის ადექვატური რაოდენობით მიღების მიუხედავად გაუმჯობესება არ აღინიშნება
• სხეულის ტემპერატურა აღწევს 39 გრადუსს და მეტს
• შენიშნეთ სისხლიანი, ჩირქიანი ან შავი, ფისისებური განავალი
• შენიშნეთ გაუწყლოების (ანუ დეჰიდრატაციის) ნიშნები
• დეჰიდრატაცია ანუ გაუწყლოება გრძელდება და ავადმყოფის მდგომარეობა უარესდება სითხის ადექვატური რაოდენობით მიღების მიუხედავად
• ავადმყოფი სითხეს ვერ იღებს შეუჩერებელი ღებინების გამო
• ავადმყოფს აღენიშნება კრუნჩხვები.

თუ ექიმის მიერ ბინაზე დანიშნული მკურნალობის მიუხედავად ავადმყოფის მდგომარეობა 3 დღის განმავლობაში არ უმჯობესდება, კვლავ გამოიძახეთ და მის მოსვლამდე გააგრძელეთ სითხის მიცემა.

ზემოთ ჩამოთვლილი სიტუაციების დროს შესაძლოა დაავადება დამძიმდეს და აუცილებელი გახდეს დამატებითი მკურნალობის ჩართვა, რაც მხოლოდ ექიმმა უნდა გადაწყვიტოს.

დიარეიანი ავადმყოფის კვება

მცდარია მოსაზრება იმის შესახებ, რომ დიარეიან ავდმყოფს საკვები არ უნდა მივცეთ. ფაღარათის და ღებინების შედეგად ადამიანი კარგავს აუცილებელ ნივთიერებებს, რასაც დაუყოვნებლივ შევსება სჭირდება. პირველ დღეებში მას ხშირად და მცირე პორციებით უნდა მივცეთ ის საკვები, რომელიც არ გამოიწვევს ფაღარათის გაძლიერებას. გარდა ამისა, დიეტის დანიშვნისას უნდა გავითვალისწინოთ ფაღარათის გამომწვევი მიზეზი.

ამიტომ, ავადმყოფის კვების რეჟიმი აუცილებლად ექიმმა უნდა დანიშნოს.

სასარგებლოა:

• რბილი, მოხარშული საკვები: ძროხის და ქათმის მჭლე ხორცი, თევზი - ქონის და კანის გარეშე, მოხარშული კარტოფილი, ბრინჯი, მოხარშული სტაფილო;
.
• ხილი: ბანანი, მოხარშული უშაქრო კომში და ტკბილი ვაშლი;
• პურის ორცხობილა, კრეკერები.

მოერიდეთ შემდეგ პროდუქტებს, რადგან მათ შეიძლება გააუარესონ დიარეა:

• რძე და რძის პროდუქტები: იოგურტი, არაჟანი, ახალი და მდნარი ყველი, ნაყინი, შოკოლადი;
• ცხიმიანი საკვები: შემწვარი ხორცი და თევზი, ძეხვეული, ჭარბი კარაქი და ზეთი;
• უმი ხილი და ბოსტნეული, განსაკუთრებით ვაშლი, მსხალი, ყურძენი, ქლიავი, მათი წვენები; თხილი, კაკალი, არაქისი;
• გაზიანი სასმელები: კოკა-კოლა, ფანტა,ლიმონათები, ხილის და ბოსტნეულის დაკონსერვებული წვენები;
• ტკბილეული: შაქარი, კანფეტები, თაფლი;
• ყავა, ჩაი;
• წამლები: ანტაციდები (გულძმარვის საწინააღმდეგო), ტკივილგამაყუჩებელი შუშხუნა აბები და ფხვნილები.

მდგომარეობის გაუმჯობესების და დიარეის შეჩერების შემდეგ ავადმყოფს ნელ-ნელა უნდა აღვუდგინოთ სრულფასოვანი კვება.

დიარეით დაავადებული ბავშვის მკურნალობა ბინაზე:

1. ბავშვმა სითხეების ჩვეულზე მეტი რაოდენობა უნდა მიიღოს:

• პირველი და ძირითადი სამკურნალო საშუალებაა ორალური რეჰიდრატაციული სითხე (“ორს"), რომელიც ჩვენს სააფთიაქო ქსელში რეჰიდრონის სახითაა გაყიდვაში. ეს მედიკამენტი წარმოადგენს ფხვნილს, რომელიც იხსნება გადადუღებულ წყალში და ეძლევა დაავადებულს პატარა ულუფებით ხშირად დასალევად (ყოველ 5 წუთში), რათა რაც შეიძლება სწრაფად მოხდეს სითხისა და მარილების დანაკარგის შევსება და შემდგომი კარგვის დაბალანსება;
• შეიძლება მივცეთ თხელი ფაფები, წვნიანი, ბრინჯის ნახარში, მაწონი, ჩვეულებრივი სასმელი წყალი;
• თუ ბავშვი 6 თვეზე ნაკლები ასაკისაა და დამატებითი კვება ჯერ არ მიუღია, მიეცით მხოლოდ “ორს" და წყალი;
• სითხეები მიაწოდეთ შეუზღუდავი რაოდენობით, ქვემოთ, სქემაში მოყვანილია მინიმალურად საჭირო რაოდენობა;
• სითხეები აძლიეთ მანამ, სანამ დიარეა გრძელდება.

2. მიეცით ბავშვს საკვები საკმარისი რაოდენობით:

• თუ ბუნებრივ კვებაზეა, ხშირად მიაწოდეთ ძუძუ;
• თუ ბავშვი 6 თვეზე მეტი ასაკისაა, და უკვე ღებულობდა სხვა საკვებს, მიეცით ახალი ხილის წვენები, ხილფაფა.
• ყოველთვის მიეცით ახლად მომზადებული, კარგად აზელილი და გახეხილი საკვები
• ნუ დააძალებთ ბავშვს დიდი რაოდენობით საკვების ერთბაშად მიღებას. მიიღოს ერთ ჯერზე მისთვის სასურველი რაოდენობით, ოღონდ ხშირად - დღეში 6-ჯერ მაინც
• დიარეის დამთავრების შემდეგ გადადით ჩვეულებრივ კვებაზე, მაგრამ შეინარჩუნეთ დამატებითი კვება კიდევ 2 კვირის განმავლობაში.

3. დაუყოვნებლივ მიმართეთ ექიმს თუ მკურნალობის ფონზე 3 დღის განმავლობაში ბავშვის მდგომარეობა არ უმჯობესდება, ან მას გამოუვლინდა რომელიმე ქვემოთ ჩამოთვლილი ნიშანთაგანი:

• გაიზარდა ნაწლავების მოქმედების სიხშირე და განავალი უფრო გათხიერდა;
• ძლიერი გახანგრძლივებული ტკივილი მუცელში;
• მრავალჯერადი შეუჩერებელი ღებინება;
• გაძლიერდა წყურვილი;
• მოემატა სხეულის ტემპერატურა;
• განავალში გამოჩნდა სისხლი.

გახსოვდეთ, რომ ბავშვების მკურნალობა ექიმის კონსულტაციის გარეშე დაუშვებელია, რადგან დიარეა სწრაფად იწვევს გართულებებს და არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება იგივე წამლების გამოყენება, რასაც მოზრდილებს აძლევენ.

რა რაოდენობით უნდა მიიღოს ავადმყოფმა ორს ხსნარი?

ორს მოცულობა მკურნალობის პირველი 4-6 საათის განმავლობაში

დამატებითი რჩევები დედებს:

როგორ მოვიქცეთ, თუ:

• გგონიათ, რომ: რა შეაჩერებს ფაღარათს, თუ ბავშვს ფაღარათის საწინააღმდეგო წამალი არ დავალევინეთ ან ნემსი არ გავუკეთეთ:

დიარეა თავისითაც კი შეიძლება შეჩერდეს რამდენიმე დღეში, თუ სწორად მოვუვლით მას. ფაღარათი მხოლოდ სიმპტომია. მას მრავალი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს. “დიარეის საწინააღმდეგო წამლები" როგორც წესი, უეფექტოა და ხანდახან გვერდით მოვლენებსაც იწვევს.

• არ იცით, შინ მკურნალობისას რა სითხე უნდა მისცეს ბავშვს:

მიმართეთ ექიმს, უთხარით რა სითხის მომზადება შეგიძლიათ ბინაზე და ის შეგირჩევთ ბავშვისთვის შესაბამის სასმელს.

• ბავშვი აღებინებს ორს-ის ან სხვა სითხეების მიღების შემდეგ:

ღებინების შემდეგ შეასვენეთ ბავშვი 10 წუთით და უფრო ნელა და მცირე პორციებით გააგრძელეთ სითხის მიცემა, რადგან კუჭის სითხით გადავსებამ თავისთავადაც შეიძლება გამოიწვიოს ღებინება.

• ბავშვი უარს ამბობს სითხის მიღებაზე:

თუ ბავშვს სითხე აკლია, ჩვეულებრივ, მას სწყურია და წყალს ითხოვს. თუ ბავშვს არ მოსწონს სითხის გემო, მის გასაუმჯობესებლად დაუმატეთ რომელიმე ბუნებრივი არომატიზატორი, მაგალითად ხილის წვენი, მურაბა და ა. შ.

თუ ბავშვი თავიდან კარგად სვამს სითხეს, შემდეგ კი უარს გეუბნებათ, ეს ნიშნავს, რომ მიცემული სითხე ამ ეტაპზე საკმარისია და სითხის მიცემა განაახლეთ, როცა ბავშვი უარს აღარ გეტყვით სითხის მიღებაზე ან ამას თვითონვე მითხოვს.

არ დაგავიწყდეთ, რომ ბავშვი შეიძლება სითხეს ვერ იღებდეს მძიმე გაუწყლოების დროსაც (ძლიერი საერთო სისუსტის ან გონების დაბინდვის გამო), რაც დაუყოვნებლივ ინტენსიურ მკურნალობას საჭიროებს

გაგითავდათ ორს პაკეტები: გააგრძელეთ ბავშვისთვის სახლში მომზადებული სითხეების მიცემა. შესაძლებელია ორს-თან მიახლოებული შემადგენლობის ხსნარის დამზადება ოჯახურ პირობებშიც - 1 ლიტრ გადადუღებულ წყალში უნდა გავხსნათ: 2 სუფრის კოვზი შაქარი, ერთი მეოთხედი ჩაის კოვზი სუფრის მარილი, ერთი მეოთხედი ჩაის კოვზი საჭმელი სოდა.

როგორ ავიცილოთ თავიდან მოგზაურთა დიარეა?

მოგზაურებს დიარეა ემართებათ მაშინ, თუ მიირთვეს ბაქტერიებით ან ვირუსით დაბინძურებული და/ან მათთვის მეტად უცხო და უჩვეულო საკვები. მის თავიდან ასაცილებლად დაიცავით შემდეგი მარტივი წესები:

• არ დალიოთ ონკანის წყალი, მაშინაც კი, როცა კბილებს იხეხავთ
• არ მიირთვათ არაპასტერიზებული რძე და რძის პროდუქტები
• არ გამოიყენოთ ონკანის წყლით მომზადებული ყინული
• მოერიდეთ უმ ბოსტნეულს და ხილს მით უმეტეს კვების იმ ობიექტებში, სადაც ჰიგიენური საერთაშორისო სტანდარტები არ არის დაცული
• არ მიირთვათ უმი ან არასაკმარისად შემწვარი ან მოხარშული ხორცი და თევზეული
• არ მიირთვათ თევზის და ხორცის კერძები, თუ ის მოგართვეს გაცივებული
• არ იყიდოთ საკვები ქუჩის მოვაჭრეთაგან

უსაფრთხოდ შეგიძლიათ მიირთვათ ქარხნულად დამზადებული ბოთლის სასმელი წყალი; გაზიანი წყლები, ცხელი სასმელები: ყავა, ჩაი; კარგი იქნება, თუ გამგზავრების წინ მიიღებთ რჩევა-დარიგებას თქვენი ექიმისაგან.

გახსოვდეთ:

• დიარეა საკმაოდ გავრცელებული პრობლემაა, რასაც მრავალი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს;
• დიარეამ შეიძლება ადვილად გაიაროს, თუ დავიცავთ ზემოაღნიშნულ წესებს;
• დიარეა სიცოცხლისთვის საშიშია, თუ გამოიწვია სხეულის დეჰიდრატაცია, ანუ გაუწყლოება;
• მკურნალობის ძირითადი პრინციპებია წყლის და ელექტროლიტების დანაკარგის შევსება და დიარეის გამომწვევი მიზეზების სპეციფიური მკურნალობა, რასაც მხოლოდ ექიმი ნიშნავს;
• ბავშვების მკურნალობა ექიმის კონსულტაციის გარეშე დაუშვებელია, რადგან დიარეა მათში სწრაფად იწვევს გართულებებს და, ამასთანავე, არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება იგივე წამლების გამოყენება, რასაც მოზრდილებს აძლევენ;
• დაუშვებელია თვითმკურნალობა ანტიბიოტიკებით;
• დაუშვებელია სპაზმის მოსახსნელი და ფაღარათის საწინააღმდეგო წამლების მიღება, რადგან მათ პრაქტიკული ღირებულება არ გააჩნიათ და რიგ შემთხვევებში გართულებებიც კი შეიძლება გამოიწვიონ.
• აუცილებლად მიმართეთ ექიმს დიარეის დაწყებისთანავე, რათა შეაფასოს სიტუაცია და შეარჩიოს მკურნალობის რეჟიმი და მაშინაც, თუ მკურნალობის ფონზე:

- დიარეა გაგრძელდა 4 დღეზე მეტს და არ შეიმჩნევა გაუმჯობესება;

- გამოჩნდა გაუწყლოების ნიშნები, მაღალი ცხელება, სისხლიანი, ჩირქიანი ან შავი განავალი.